آیا ایران هفت هزار ساله تا ۲۰ سال دیگر نابود می شود؟

چندی است بازار گمانه زنی ها عمدتا در بیرون از مرزهای کشور در خصوص نابودی قریب الوقوع کشور داغ است. آخرین مورد از چنین گمانه زنی هایی مقاله ای است که در فاینانشیال تایمز به چاپ رسیده است و در شبکه های مجازی در کشور باز نشر می شود و در روزنامه ایران مورخ ۵ مرداد هم مورد اشاره قرار گرفته است.

نویسنده که کارشناس آب است آینده تباه کشور را اینچنین دیده است:

« ایران هفت هزار ساله تا ۲۰ سال دیگر از بی آبی و خشکسالی نابود خواهد شد و از آن بیابانی بجای خواهد ماند که هیچ گیاه و جانداری توان زندگی در آن را نخواهد داشت. هر روزی که می گذرد ایران یک روز به مرگ و نیستی نزدیکتر می شود و اگر بزودی برنامه ای درست و کارآ از سوی مسئولان اتخاذ نشود و مردم از به هدر دادن آب خودداری نکنند، مرگ ایران هفت هزار ساله تا بیست سال آینده قطعی خواهد بود»

در این خصوص نکاتی چند قابل تأمل است:

• چنین مطلق گویی و مطلق اندیشی که نابودی ایران را تا ۲۰ سال دیگر قطعی می داند و حکم می دهد از ایران بیابانی خواهد ماندکه هیچ گیاه و جانداری توان زندگی در آن را نخواهد داشت از منطق علمی و کارشناسی به دور است.
• اگر این رویداد ناشی از تغییر اقلیم جهانی است که در آن صورت با ابهامات و چالش های زیر روبرو است:
• تغییر اقلیم جهانی محدود به ایران نخواهد بود و کمربند خشک بین مدار۳۰ و۶۰ درجه را شامل خواهد شد که پهنه های وسیعی از قاره آمریکا، آسیا، آفریقا و اقیانوسیه را در بر می گیرد.
• فرضیه تغییر اقلیم، فرضیه اثبات شده ای نیست. آنچه مسلم شده است افزایش دمای زمین است. طولانی ترین تاریخ ثبت شده دما از قرن ۱۸ به مدت ۱۴۰ سال تغییر ۱ درجه سانتیگراد دمای اروپا را ثابت می کند. افزایش دما به صورت افزایش تبخیر و تغییر الگوی بارش تأثیر گذار است. میزان افزایش تبخیر در اثر ۱ تا ۲ درجه افزایش دما به میزان حدود ۲۰ در صد برآورد می شود.
• خشکسالی های ادواری را به حساب نشانه های تغییر اقلیم گذاشتن مبنای قابل اعتنای کارشناسی ندارد. خشکسالی های ادواری مشخصه ذاتی اقلیم ایران است.
• اگر این پیش بینی مختص ایران و ناشی از سیاست های کلان جاری در کشور است که در این صورت هم با ابهامات زیر روبرو است:
• سیاست مصرف ذخایر آب زیرزمینی اگرچه ویرانگر است و هم به لحاظ تأثیر بر منابع سطحی و هم به لحاظ فرونشست زمین پیامدهای فاجعه بار و غیر قابل جبران و بی بازگشت را در پی دارد ولی وقوع چنین فاجعه بزرگی چنان نیست که گفته شود: « ایران هفت هزار ساله تا ۲۰ سال دیگر از بی آبی و خشکسالی نابود خواهد شد و از آن بیابانی بجای خواهد ماند که هیچ گیاه و جانداری توان زندگی در آن را نخواهد داشت.»

زیرا بخش هایی از کشور از جمله استان های کوهستانی فاقد آبخوان های آبرفتی، بخش های وسیعی از استان خوزستان، استان های ساحلی و استان های شمالی برکنار از این ویرانی هستند.

• اگرچه نابودی آبخوان ها فاجعه ای بزرگ و خسارت بار و بر آبدهی رودخانه ها تأثیرگذار است ولی به معنای نابودی منابع آب سطحی نیست و بنابراین عبارت: «هیچ گیاه و جانداری توان زندگی در آن را نخواهد داشت.» جز گزافه گویی تعبیر دیگری ندارد.

سخن پایانی:

اینکه در این جهان پهناور کسانی پیدا بشوند که با هر انگیزه ای چنین مطالب اغراق آمیزی را در مورد تباه شدن قریب الوقوع ایران بگویند و بنویسند جای تعجب ندارد. آنچه در این میان پرسش برانگیز است باز نشر چنین مقالاتی هر از چند گاه در روزنامه های معروف و رسانه های جمعی برون مرزی است. قضاوت در مورد دلایل و انگیزه های روزنامه های بزرگ در القای غیر قابل زندگی شدن ایران در دو دهه آینده را به خوانندگان این نوشتار واگذار می کنیم.

آشکار است انگیزه آنان هرچه باشد لازم است در سیاست های کلان در حوزه آب و کشاورزی از جمله سیاست پرداخت یارانه کلان به برق و نفت گاز مصرفی برای پمپاژ آب کشاورزی و نیز سیاست کنونی توسعه روش های نوین آبیاری بدون کاهش حجم آب مصرفی کشاورزان که نتیجه ای جز بارگذاری بر منابع آب ندارد، تجدید نظر شود و با در پیش گرفتن سیاست های مبتنی بر توسعه پایدار، روند نابودی منابع آب زیر زمینی متوقف شود.