مجمع ملی احیای دائمی زاینده رود به رئیس جمهور نامه نوشت

به نام خدا

برادر گرامی جناب آقای دکتر مسعود پزشکیان

ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران

با سلام و تحیات

ما امضاکنندگان این نامه متشکل از جمعی از نمایندگان و مدیران ارشد ادوار و صاحب نظران آشنا به مسائل اجتماعی و زیست محیطی استان اصفهان و نگران از شرایط بحرانی حوضۀ آبریز زاینده رود، پس از برگزاری چندین نشست هم اندیشی، جمع بندی و پیشنهادهای خود را جهت استحضار جنابعالی و مدیران ذیربط، معروض و تقاضای اتخاذ تصمیم به موقع، داریم. بدین منظور، صمیمانه از جنابعالی دعوت می شود باتوجه به شرایط بحرانی آب و فشار شدید و نگرانی مردم اصفهان و زمینۀ بروز بحران­های اجتماعی با سفر به استان اصفهان و مشاهدۀ نزدیک شرایط موجود، این استان را در مدیریت شرایط بحرانی ایجاد شده همراهی نمایید.

   انگیزۀ ما از نوشتن این مرقومه، احساس تکلیف نسبت به وضعیت مخاطره آمیزی است که در اثر عدم تأمین حقابه‌های قانونی محیط زیست و کشاورزان بخش‌های میانی و پایاب حوضۀ زاینده رود و خشکاندن رودخانۀ زاینده رود و تالاب بین المللی گاوخونی پدید آمده است. بیم رویدادهای اجتماعی غیر قابل پیش بینی ایجاب می‌کند همۀ کسانی که دل در گرو توسعه و امنیت و آرامش اجتماعی کشور دارند اعم از مسئولان قوای سه گانه، دولت‌مردان، نمایندگان مجلس، کارگزاران سابق، نمایندگان ادوار مجلس و تشکل‌های مدنی و صنفی، همۀ توان خود را به کارگیرند و بجای مصوبات فاقد ضمانت اجرائی، اقداماتی تاثیر گذار متناسب با شرایط خطیر کنونی را به اجرا بگذارند.

بدیهی است ما به عنوان شهروندان ایرانی، ضمن دفاع از حق مطالبه‌گری مردم، با روش‌های غیر مدنی و متقابلاً با برخوردهای خشونت آمیز همداستان نیستیم.

طرح مسئله:

۱- حوضۀ آبریز زاینده رود در دو استان چهارمحال و بختیاری و اصفهان واقع شده است. ۹۸٪ جمعیت حوضه در استان اصفهان و ۲٪ جمعیت حوضه در استان چهار محال و بختیاری سکونت دارند. از نظر مساحت ۹۳٪ مساحت حوضۀ زاینده رود در استان اصفهان و ۷٪ مساحت حوضه در استان چهار محال و بختیاری واقع است.

۲- با تشکیل شرکت های آب منطقه‌ای استانی، از سال ۱۳۸۵ و تجزیۀ حوضه‌های آبریز، نظام مدیریت رودخانه‌ها با مشکلات عدیده مواجه شد. در استان چهار محال و بختیاری، توسعه باغات در بالادست حوضۀ زاینده رود در آن استان با پمپاژ آب زاینده رود تا ارتفاع ۶۰۰ متر گسترش یافت و هنوز هم ادامه دارد.

با اقدام وزارت نیرو در بکارگیری مشاور زیر نظر مستقیم مدیر حوضه، وسعت باغات در بالادست حوضه در استان چهار محال و بختیاری تا سال ۱۳۹۵ به میزان ۴۲،۳۷۱ هکتار تعیین شد. توسعه باغات در بالادست، در استان چهار محال و بختیاری و توسعۀ کشت در سرشاخۀ پلاسجان در استان اصفهان عامل عمده خشکاندن رودخانۀ زاینده رود در طول بیش از ۲۰۰ کیلومتر، عدم تأمین حقابه زیست محیطی رودخانه و تالاب گاوخونی و عدم تأمین حقابه‌های قانونی کشاورزانی شد که مطابق طومار شیخ بهایی، چندین قرن حقابه داشته اند.

۳- مبنای قانونی و حقوقی برای تعیین حق بهره برداری از آب زاینده رود، قانون توزیع عادلانۀ آب مصوب سال ۱۳۶۱ است. حقابه های متعلق به کشاورزان بخش‌های میانی و پایاب حوضۀ زاینده رود مطابق قانون، مسلم و قطعی است و حتی دولت حق دخل و تصرف در حقابه ها را ندارد.

 مطابق مادۀ ۴۴ قانون توزیع عادلانۀ آب، چنانچه اقدامات دولت موجب نقصان حقابه‌ها شود، دولت مکلف به جبران است و در صورت عدم اقدام دولت، حقابه داران حق دارند دولت را در دادگاه مورد پیگرد قرار دهند.

 همچنان که حقابۀ ایران از رودخانه هیرمند افغانستان قطعی است، حق طبیعی و قانونی اراضی بخش‌های میانی و پایاب حوضه زاینده رود بر آب زاینده رود نیز مسلم و قطعی است.

وضعیت بحرانی کنونی:

   در پاییز سال آبی جاری، برای کشت غلات به کشاورزان یک نوبت آب داده شد. کشاورزان با تحمل هزینه‌های سنگین اقدام به کشت پاییزه نمودند. به دلیل کم بودن ذخیره آبی سد زاینده رود، اعلام شد، امکان دادن آب برای نوبت های بعدی آبیاری، وجود ندارد. این وضعیت علاوه بر خشک نگه داشتن بخش اعظمی از طول رودخانۀ زاینده رود و تالاب بین المللی گاوخونی، کشاورزان تنگدست و درمانده و مقروض را به عصیان کشانده است.

 با توجه به برداشت‌ها در بالادست حوضه و ذخیرۀ موجود در سد زاینده رود، در پاییز آینده هم امکان تحویل آب به کشاورزان حقابه دار وجود ندارد، زندگی ده‌ها هزار مردمی که جز کشاورزی درآمدی ندارند در تنگنای شدید است و بروز واکنش‌های پیش بینی نشده محتمل خواهد بود.

راهکارهای عاجل:

۱- پمپاژ آب از زاینده رود در بالادست رودخانه، چه در سرشاخه پلاسجان در استان اصفهان و چه در باغات احداثی در ارتفاعات استان چهار محال و بختیاری ممنوع و یا بسیار محدود شود.

   برای جلوگیری از خشک شدن باغات در بالادست حوضه در هر دو استان، هر دو ماه یک نوبت آبیاری، اجازه داده شود ‌و به کشاورزان و باغداران بالادست حوضه خسارت کاهش محصول پرداخت شود.

۲- از محل آب صرفه جویی شده در بالادست حوضه، امکان دادن آب به حقابه داران بخش‌های میانی و پایین دست حوضه برای کشت پاییز آینده فراهم می‌شود. با دادن اطمینان به کشاورزان برای کشت آینده، امکان مدیریت تنش های اجتماعی فراهم خواهد شد.

۳- با مشارکت دادن نمایندگان و معتمدین کشاورزان و سمن‌های زیست محیطی در فرایندهای تصمیم گیری و مدیریت آب در حوضه، اعتماد سازی لازم انجام شود.

راهکارهای دائمی:

به دلیل بارگذاری‌های بیش از توان اکولوژیکی از جمله توان تأمین آب در حوزۀ زاینده رود، تا کنون ۱۴ میلیارد مترمکعب از ذخایر آب‌های زیرزمینی این حوضه کاسته شده که باعث پدیده‌های شومی نظیر فرونشست، کاهش کیفیت آب و آسیب‌های زیاد به اماکن مسکونی، تاریخی و تأسیسات زیرزمینی شده است. علاوه بر آن خشکی زاینده رود و تالاب گاوخونی تا کنون اثرات مخربی به لحاظ محیط زیستی، بهداشتی و اجتماعی ایجاد نموده است. لذا در شرایط کنونی قریب به ۲/۱ میلیارد متر مکعب در سال کسری منابع آب در این حوضه وجود دارد که نیاز است با تأکید بر حقوق قانونی حقابه بران، با دو روش زیر اقدامات بطور همزمان انجام شود:

الف- حذف برداشت‌های با تخصیص‌های غیرقانونی و نیز برداشت‌های غیرمجاز

در این بخش از اقدامات، قانون توزیع عادلانۀ آب, مبنا قرار می گیرد. در این راهکار کلیۀ تخصیص‌ها و توسعۀ کشت‌ها در بالادست چه در سرشاخۀ پلاسجان در استان اصفهان و چه باغات در بالادست حوضه در استان چهار محال و بختیاری که پس از تصویب قانون توزیع عادلانۀ آب (سال ۱۳۶۱) توسعه داده شده اند لغو می‌شود. با این اقدام سالانه حدود ۵۰۰ میلیون متر مکعب آب به رودخانه بازگردانده می‌شود و با جریان نسبتاً دایمی آب در رودخانه، مشکلات زیست محیطی، فرونشست زمین و بحران حقابه‌ها کمتر می‌شود.

ب- تأمین آب براساس اولویت‌های اجرایی از حوضه‌های مجاور.

با اجرای پروژه‌های دارای تخصیص انتقال آب از جمله، تکمیل سد سوم کوهرنگ، طرح بهشت آباد، پروژۀ ماندگان و آب دریا (با الویت پروژۀ ماندگان)، کمبود منابع آب حوضه مشروط بر عدم بارگذاری جدید به حداقل رسیده و پایداری جریان در رودخانۀ زاینده رود و نیز تأمین حقابه‌ها صورت خواهد پذیرفت.

والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته

                                                                                 مجمع ملی احیای دائمی زاینده­رود

نام امضاکنندگان به شرح پیوست نزد این مجمع مندرج می باشد

رونوشت:

– جناب آقای دکتر عارف، معاون محترم اول ریاست جمهوری

– جناب آقای دکتر مؤمنی، وزیر محترم کشور

– جناب آقای دکتر جمالی نژاد استاندار محترم اصفهان

– جناب آقای دکتر علی آبادی، وزیر محترم نیرو

– جناب آقای دکتر نوری قزلجه، وزیر محترم جهاد کشاورزی

– حجت الاسلام والمسلمین نقد علی، رئیس محترم مجمع نمایندگان استان