مسئولان دچار توهم آبی‌اند!

استان اصفهان یکی از استان‌های صنعتـی کشـور بــا داشتــن ذخــایــر آبـی شناخته‌شده، اما به دلیل برداشت‌های بی‌رویه آب از حـوضه زاینده‌رود به اسم تــوسعه و به‌کــام صنـعت، رفتــه‌رفتــه به محیطی زیست ناپذیر، با هوایی ناسالم و پـراز ریــزگـــرد و غبــار و فــرونشسـت‌هــای پی‌درپی زمین مبدل شده است.
سه شنبه ۳۱ خرداد ۱۴۰۱
سرعت توسعه ناموزون و پرزرق‌وبرق صنعت و سودآوری‌های کوتاه‌مدت آن حتی به قیمت نابودی زیست‌بوم‌های کشور، چنان مسئولان و مدیران صنعتی کشور را مرعوب خود کرده است که منافع ملی و منابع زیست‌محیطی و حیاتی کشور را در اولویت‌های چندم تصمیم‌گیری‌های خود قرار داده‌اند؛ به‌طوری‌که هیچ حقی را برای زیست سایر مخلوقات خداوند در گستره این مرزوبوم قائل نیستند. ازجمله این بی‌توجهی‌ها نادیده‌گرفتن تأمین حقابه‌های زیستی زیست‌بوم‌های رودخانه‌ای و تالابی کشور است.باوجودی که زاینده‌رود، این رگه حیاتی استان اصفهان، دیگر حتی برای تأمین آب شرب ساکنانش ذخیره کافی ندارد، هنوز اراده و حساسیتی برای نجات آن دیده نمی‌شود. احیای زاینده‌رود نیاز به چاره‌اندیشی اصولی و اقدام ملی و جبران خسارت‌های ناشی از برداشت بی‌رویه و انتقال‌های ناسنجیده از این حوضه آبخیز دارد. در ایــن‌بــاره عیــسی ابــراهیــمی، عضـــو هیئــت‌علمــی دانشکــده منــابــع طبیــعی دانشگــاه صنعتــی اصفهـان معتقد است: «مدیریت‌ها و تصمیم‌گیری‌های اجرایی و اقتصادی در حوزه آب و منابع طبیعی کشور دارای بنیه علمی قوی و مبتنی بر آینده‌نگری‌های درازمدت نیست. این بیان، به این معنی نیست که مطالعاتی دراین‌باره صورت نمی‌گیرد یا متخصصان ما توان پیش‌بینی‌ها و مطالعات دقیق را ندارند، بلکه به این مفهوم است که نظرهای کارشناسی و یافته‌های حاصل از تحقیقات به دلایل گوناگون در اولویت آخر قرار می‌گیرند یا در مقایسه با زرق‌وبرق‌های توسعه صنعتی و سودآوری‌های زودهنگام و البته ناپایدار آن‌ها کنار گذاشته می‌شوند.ابراهیمی بیان داشت: تصمیم‌گیری برای زاینده‌رود و سایر زیست‌بوم‌های طبیعی کشور باید بر اساس برنامه پنجم توسعه و بـا تـأکید بر حفظ محیــط‌زیســت درحـوضه‌هــای آبــی انجــام مــی‌شـــد کــه متأسفانه در کشور ما بندهای قانون توسعه پنجم در رابطه با محیط‌زیست رعایت نشده و در حق زاینده‌رود اجحاف شده است. در سال ۱۳۹۴ مدیریت‌های مرتبط با سازمان محیط‌زیست، وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو مصوباتی را در باب تخصیص حقــابه‌هــای زیسـت‌محیــطی رودخانه‌ها و تالاب‌ها در دولت به تصویب رساندند که متأسفانه همچنان به‌آن بی‌توجهی می‌کنند.او با اشاره به تأکید رهبر معظم انقلاب بر حفظ محیط‌زیست، گفت: طبق بیانات مقام معظم رهبری در ارتباط با حفاظت از منابع زیستی کشور، تعدی به منابع طبیعی و محیط‌زیست جرم تلقی شده و قانون‌گذار و قوه قضائیه موظف به برخورد با آن است؛ این در حالی است که عملا برداشت‌های بی‌رویه آب، تغییر کاربری‌ها، انتقال آب از حوضه زاینده‌رود و بارگذاری‌های بیش ‌از اندازه بر رودخانه زاینده‌رود که مصداق تعدی به محیط‌زیست و ساکنان این حوزه است، همچنان ادامه دارد و حیات رودخانه و تالاب بین‌المللی گاوخونی و ساکنان پایین‌دست حوضه را با بحرانی پیچیده و سختی روبه‌رو کرده است.عضو هیئت‌علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان افزود: سازمان‌ها و ارگان‌هایی که با اعطای مجوزهایی برای برداشت آب و یا موافقت با اجرای سیاست‌های غلط در مورد آب در حوضه زاینده‌رود و تالاب گاوخونی باعث ایجاد چنین نابسامانی شده‌اند، اکنون باید پاسخ‌گوی ساکنان شرق اصفهان، به‌ویژه کشـاورزان بـاشنـد؛ کشـاورزان شریــف، زحمت‌کش و مظلوم واقع‌شده‌ای که به‌دلیل نبود آب و از بین رفتن زمین‌های مرغوب کشاورزی و از دست دادن فعالیت و شغل خود، در مضیقه به‌سر می‌برند؛ چراکه یکی از مهم‌ترین عواملی که منجر به استیصال کشاورزان شرق اصفهان شده تصمیم‌گیری‌های ناصحیح درخصوص آب زاینده‌رود بوده است که باید جبران شود.
صدرنشینی قدرت صنعت بر حفظ منابع طبیعی و ملی
ابراهیمی با تأکید بر اینکه واحد کار در منابع طبیعی حوضه‌های آبخیز است،تصریح کرد: همه ما در یک محدوده جغرافیایی به نام ایران زندگی می‌کنیم (به‌قول‌معروف همه جای ایران سرای من است) و باید نسبت به همه نقاط و همه آحاد کشور احساس مسئولیت یکسان داشته باشیم. این محدوده جغـرافیــایــی دارای منـــابــع زیستــی وغیــرزیستی، اقلیــم‌ها و قــابلیــت‌هــای متنوعی است. عقل حکم می‌کند که در این محدوده جغرافیایی تلاش کنیم با محوریت حفظ
منابع ملی و طبیعی، توسعه‌های انسانی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را متناسب و سازگار با محیط‌زیست انجام دهیم تا اولا پایدار باشد و درثانی، راندمان بهینه داشته باشد؛ نه اینکه به‌واسطه قدرت چانه‌زنی بالاتر، نفوذ بیشتر یا رأی سنگین‌تر یا ایجاد جریان‌های هیجانی در جامعه در تصمیم‌گیری‌های کلان کشور سیاست‌های خاص اعمال شود. او خاطرنشان کرد: در کشور ما صنعت، پول بیشتری در اختیار دارد (که حاصل فشار بر منابع طبیعی و بهره‌برداری بیشتراز آن است)، قدرت بالایی در چانه‌زنی دارد، شعار بیشتری می‌دهد، زودبازده است و بازدهی زودهنگام آن می‌تواند نشـان‌دهنــده موفقیــت مــدیریــت‌های مقطعی کشور باشد؛ بنابراین می‌تواند سیاست‌های کلی کشور را به نفع خودش تغییر دهد؛ البته بسیاری از مسئولان به این موضوع واقف هستند، اما واکنش درخوری در قبال آن ندارند.عضو هیئت‌علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان با انتقاد از عملکرد برخی از مسئولان گفت: چگونه می‌توان منابع آبی یک استان را خارج کرد و تمدن بیش از چهارصد ساله را در حوزه آبخیز تنها رودخانه فلات مرکزی ایران نابود کنیم؛ با این ذهنیت که در جای دیگری توسعه صنعتی، آن‌هم صنایعی مانند فولاد، کاشی و سرامیک و … بدهیم و ادعای بی‌نیازی به آب هم بکنیم؟! آیا منطقی است در اقلیم‌هایی که با توسعه برخی صنایع سازگاری ندارد، چنین صنایعی را راه‌اندازی کنیم و حتی آن را جزو افتخارات خود هم بدانیم؟!ابراهیمی بابیان اینکه اکوسیستم‌های طبیعی تاب‌آوری محدودی دارند، تصریح کرد: ازجمله کشورهایی هستیم که بــه‌ســرعــت در حال ایجــاد منــاطــق خشک و لم‌یزرع و نابودی منابع آب ‌و خاک خود هستیم. باوجوداینکه برداشت بیش‌ازحد از منابع آب، کمبود آب، انتقال بین‌حوضه‌ای و احداث سدها در بسیاری از رودخانه‌های دنیا مطرح است، اما هیچ‌ کشوری به‌اندازه ما در حد نابودی منابع آبی خود پیش نرفته‌اند. در حال حاضر نه‌تنها آب‌های سطحی، بلکه آب‌های زیرزمینی استان اصفهان هم به‌صورت نگران‌کننده و غیرقابل جبرانی مورد بهره‌برداری قرارگرفته است.او ادامه داد: از دیگر فجایع این روزهای اصفهان می‌توان به برداشت از چاه‌هایی با عمق زیاد (گاهی بیش از ۲۰۰ متر) اشاره کرد. با این شرایط ما تقریبا تمام منابع آب‌های زیرزمینی را نیز مصرف کرده‌ایم؛ پس چگونه می‌توان حیات مجددی را در این مناطق ایجاد کرد؟ این معضلات ایجادشده به‌واسطه ناآگاهی و مدیریت ناصحیح بوده که همچنان هم ادامه دارد.
این عضو هیئت‌علمی دانشگاه صنعتی اصفهــان گفـت: بـــرداشت بــی‌رویــه آب از زاینــده‌رود برای آبیــاری بــاغ‌هــای ایجـادشــده بــر روی تپــه‌های اطــراف رودخانه، هم در بالادست رودخانه در استان چهارمحال‌وبختیاری و هم درمحـدوده چادگــان تــا باغبــادران کــه به دلیل نامناسب بودن خاک و سنگ مادری منطقه درنهایت نیز باغ‌های مثمر نخواهند بود، از دیگر نمونه‌های این تصمیم‌گیری‌های ناسنجیده است که باید در باره آن‌ها بازنگری صورت گیرد و در صورت امکان، جبران خسارت شود تا برداشت‌ها کاهش یابد و اکوسیستم احیا شود و به‌دنبال آن، بخش شرق اصفهان هم جزئی از حق خود را دریافت کند.او عواقب این برداشت‌های بی‌رویه را کاهش فعالیت‌های کشاورزی در صدها هکتار از زمین‌های مرغوب کشاورزی در مناطق غرب اصفهان (از تیران تا نجف‌آباد، قهدریجان، فلاورجان و…) و مناطق شرقی نزدیک شهر اصفهان عنوان کـرد و افـزود: ایـن زمیــن‌هــای مرغوببه‌دلیل کمبود آب و عدم‌توجیه اقتصادی فعالیت‌های کشاورزی اکنون به بــاغ‌ویــلاهای ۵۰۰ تــا ۱۰۰۰متــری بــا سنگ‌فرش، چمن‌های مصنوعی، استخر و آلاچیق بی‌ارزش برای تفریح‌های چندساعته تبدیل‌شده است.
کلاه گشاد بر سر منابع طبیعی!
ابراهیمی خاطرنشان کرد: همان‌قدر که نگران انتقال آب از زاینده‌رود بودیم و هستیم، نگران انتقال آب از خلیج‌فارس به فلات مرکزی کشور هم هستیم؛ چراکه این طرح‌ها در درجه نخست توهم فراوانی آب را برای قدرت‌های پرمصرف ایجاد می‌کند؛ کسانی که قادر هستند هزینه گزاف این آب را از جیب منابع ملی یا مردم بپردازند و درنهایت کلاه گشادی بر سر کشاورز و منابع طبیعی بگذارند.این معضلات نیــاز به بــازنگـــری و تصمیــم‌گیری ملی و فـــرامنطقــه‌ای و بـه‌دور از تشویـش اذهان عمــومـــی و صف‌بندی‌های قومی و منطقه‌ای دارد؛ چراکه نباید مردم جامعه را در مقابل هم قرار داد؛ این در حالی است که راه‌کارهای علمی وجود دارد و مدیرانی که چنین خسارت‌هایی را به بار می‌آورند خـودشان بهتر می‌دانند کجای کار اشتباه بوده و از کجا می‌شود جبران کرد.عضو هیئت‌علمی دانشکده منابع طبیــعــی دانشگــاه صنعتــی اصفهـــان درخصـوص احیـای تــالاب گــاوخــونی به‌دنبـال خشکی زاینده‌رود، گفــت: در خصوص تالاب گاوخونی سازمان محیط‌زیست حتی قانع شد پساب‌های شهری را برای احیای آن اختصاص دهد، اما حتی آن‌هم محقق نشده و پساب‌ها صرف صنعت می‌شود؛ البته مخالف رشد صنعت نیستیم، اما هر صنعتی برای توسعه تا حدی می‌تواند پیش رود که اولا منابع طبیعی را نابود نکند و در ثانی، در یک برآورد اقتصادی منصفــانه ثابت کند با یارانه‌هایی که در مصرف انرژی (آب، برق و گاز) دریافت می‌کند و خسارت‌هایی که به محیط‌زیست وارد می‌کند، در درازمدت توجیه دارد یا نه.