پایداری زاینده رود پایداری منطقه مرکزی کشور

• چند سالی است زاینده رود بحران زده است. خشکی زاینده رود بنیان های حیات اجتماعی و زیست محیطی در بخش های میانی و پایاب حوضه را به خطر انداخته است.
• با خشکی زاینده رود تغذیه آبخوان ها و ورود آب به تالاب گاوخونی قطع شده است. با ادامه برداشت آب زیرزمینی، فرونشست زمین و پیشروی کویر به صورت خطری جدی برای منطقه مرکزی کشور و شهر اصفهان و آثار تاریخی ارزشمند آن در آمده است.
• اگر انهدام آثار تاریخی پالمیرا در سوریه، مجسمه های بودا در افغانستان و تخریب آثار تاریخی در عراق به دست تروریست ها جهان را تکان داده است بدین علت است که این انهدام به یکباره رخ داده و در قاب تصویر قابل مشاهده است. ولی روند تخریب تدریجی و خاموش شهر تاریخی اصفهان و منطقه مرکزی کشور در اثر فرونشست زمین و پیشروی کویر اگرچه به همان میزان فاجعه بار است ولی آنچنانکه باید احساس نمی شود و حساسیت بر نمی انگیزد. شهر اصفهان تنها متعلق به ساکنانش نیست. سرمایه ای ملی و میراثی جهانی است. تداوم حیات و شکوفایی این میراث ملی و جهانی به زاینده رود وابسته است. طومار منسوب به شیخ بهایی با چندین قرن قدمت که خود برگرفته از نظام های قدیمی تر تقسیم آب است و مورخین پیشینه آن را به اردشیر بابکان نسبت داده اند، سند پیوند شهر اصفهان با زاینده رود است.

کارکرد زاینده رود، فراتر از آبیاری مزارع و باغ و بستان ها

• نقش مهم دیگر زاینده رود تعادل بخشی آبخوان هایی است که چنانچه با آب زاینده رود تغذیه نشوند فاجعه ای عظیم تر از اثرات خشکی زاینده رود بر روی زمین را در پی خواهد داشت. نابودی آبخوان ها فاجعه ای تمام عیار است. فرو نشست زمین که از آن به زلزله خاموش تعبیر می شود و فرو چاله هایی در ابعادی عظیم که همه چیز را فرو می بلعد پیامد نابودی آبخوان ها است.
• فرو نشست زمین هم اکنون در دشت های برخوار و مهیار و شهر دامنه به صورت تهدیدی خطر ناک ظهور پیدا کرده است. رصد ابعاد نگران کننده فرو نشست زمین در اصفهان نیازمند نصب دستگاه های ابزار دقیق سنجش تراز زمین و مطالعات ویژه است. چنانچه آب در زاینده رود جاری نباشد خطر فرو نشست زمین گریبانگیر شهر اصفهان و دیگر کانون های جمعیتی و صنعتی مستقر در جلگه زاینده رود خواهد شد و آثار تاریخی، کانون های جمعیتی، تاسیسات صنعتی و زیرساخت های جاده ای،ریلی و فرودگاهی در برابر آن بی دفاع خواهند بود.

معلق شدن درپوش چاه مشاهده ای در اثر نشست زمین در دشت مهیار اصفهان

 خطر تخریب کامل ۳۲۰ منزل مسکونی در اثر فرونشست زمین در شهر دامنه

نقش تالاب گاوخونی در پایداری منطقه مرکزی کشور

• تالاب بخشی جدایی ناپذیر از زاینده رود است. انباشت آب در تالاب موجب تثبیت ریزگرد های کویری و ایجاد تپه های ماسه ای اطراف تالاب شده است. به حرکت در نیامدن این تپه ها به وجود آب در تالاب بستگی دارد.
• ورود زه آب های کشاورزی و صنعتی در سال های اخیر انباشتی از رسوبات حاوی فلزات سنگین در تالاب را موجب شده است. خشک شدن کامل تالاب، این اکوسیستم ارزشمند را به کانون بزرگ تولید ریزگرد های سمی تبدیل می کند. با توجه به جهت باد غالب در ۴ ماه از سال، ریزگرد های سمی تالاب همراه با به حرکت درآمدن تپه های شنی اطراف تالاب خطری بزرگ برای منطقه مرکزی کشور است. ( شهرهای اصفهان، یزد، شهرکرد در شعاع کمتر از ۲۰۰ کیلومتری تالاب قرار دارند)
• کویر برای بلعیدن منطقه مرکزی کشور دهان باز کرده است. زنگ خطر در پشت دروازه های اصفهان در فرودگاه شهید بهشتی اصفهان با هجوم ماسه های روان و طوفان ریزگردها چندی است به صدا در آمده است. بررسی ها نشان داده است هنوز تالاب به واسطه نم و رطوبت موجود به عنوان کانون تولید ریز گرد فعال نشده است. در صورت تداوم نرسیدن آب به تالاب، به حرکت در آمدن سونامی ریزگرد های سمی از تالاب به مرکز کشور حتمی است. بدون زاینده رود اصفهان شهری با ۱۱۰ میلیمتر بارندگی سالانه و در محاصره کویر، در برابر هجوم کویر بی دفاع است.

راهکارهای مقابله با بحران:

• اجرای بی کم و کاست قانون توزیع عادلانه آب و مصوبات شورای عالی آب و شورای هماهنگی مدیریت بهم پیوسته حوضه در خصوص حقوق قانونی حقابه بران، سهم آبه بران و حقابه زیست محیطی رودخانه و تالاب؛
• تسریع در اجرای سد سوم کوهرنگ که در اثر کمبود اعتبار با تأخیر در روند عملیات اجرایی مواجه است.
• اجرای طرح انتقال آب بهشت آباد به منطقه مرکزی کشور؛